Metan
Molekulyar modelin şəkli
Ümumi
Sistematik adı Metan
Qısaldılmış adı CH4
Ənənəvi adı Metan
Kimyəvi formulu CH4
Empirik formulu CH4
Nisbi mol. kütl. 16.04 g/mol а. k. v.
Molyar kütlə 0 kq[1]
Fiziki xassələri
Aqreqat halı (n.ş.) Qaz
Sıxlıq 0.656 kg/m³ (−161°C-də, qaz halında) q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi -182.5 °C °S
Qaynama nöqtəsi -161.5 °C °S
Yanma temperaturu 537 °C °S
Öz-özünə yanma temperaturu 537 °C °S
Molyar istilik tutumu (n.ş.) 35.69 J/mol·K C/(mol•K)
Əmələgəlmə entalpiyası (n.ş.) -74.8 kJ/mol kC/mol
Kimyəvi xassələri
Suda həllolma Suda həll olmur q/100 ml
Həll olur maddəsində həllolma Benzol q/100 ml
Quruluşu
Koordinasiya həndəsəsi Tetraedrik
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm. 74-82-8
PubChem
EINECS-də qeyd. nöm. 200-812-7
SMILES C
RTECS PA1490000
ChEBI 16183
BMT nömrəsi 1971
ChemSpider
Toksikologiya
Zəhərliliyi
NFPA 704 four-colored diamondAlışma qabiliyyəti 4: Normal atmosfer təzyiqi və temperaturunda tez və ya tamamilə buxarlanır və ya havada asanlıqla dağılır və asanlıqla alovlanır (məsələn, propan). Parlama nöqtəsi 23°C-dən (73°F) aşağıSağlamlıq təhlükəsi 1: Təmizləmə minimal qalıq zərərlə yalnız qıcıqlanmaya səbəb ola bilər (məsələn, aseton)Reaktivlik 0: Açıq alova məruz qaldıqda belə sabitdir və su ilə reaksiya vermir (məsələn, helium)Xüsusi kod: yoxdur
4
1
0

Metan (CH4), sadə alkanlardan biri olan bir karbohidrogen molekuldur. O, təbii qazın əsas komponenti olaraq yer qabığında geniş yayılmışdır. Metan rəngsiz, qoxusuz və çox yüngül bir qazdır. Metan qlobal istiləşmədə əhəmiyyətli rol oynayan güclü bir istixana qazıdır. [2]

Tarixçə

redaktə

Metan ilk dəfə 1776-cı ildə İtalyan alim Alessandro Volta tərəfindən kəşf edilmişdir. Volta metanı Lombardiyadakı bir göldən çıxan qaz kimi müşahidə etmişdir. Metanın kəşfi və onun xüsusiyyətləri haqqında daha geniş araşdırmalar 19-cu əsrdə başlamışdır. [3]

Kimyəvi Xüsusiyyətləri

redaktə

Metan (CH4) karbon atomunun dörd hidrogen atomu ilə birləşməsindən yaranır. Onun molekulyar kütləsi 16.04 q/mol-dur. Metan qeyri-polar bir molekuldur və tetraedrik quruluşa malikdir. Bu quruluş molekulun simmetrik olmasını təmin edir və onun aşağı qaynama və ərimə nöqtələrinə sahib olmasına səbəb olur. [4]

Mənbələr və İstehsal

redaktə

Təbii Mənbələr

redaktə

Metan təbii qazın əsas komponentidir və yer qabığında geniş yayılmışdır. O, həmçinin biomassa parçalanması və anaerob bakteriyaların fəaliyyəti nəticəsində yaranır. Metan həmçinin bəzi geoloji proseslər nəticəsində də əmələ gəlir. [5]

Sənaye İstehsalı

redaktə

Metan sənaye miqyasında müxtəlif üsullarla istehsal olunur. Ən geniş yayılmış üsul təbii qazın çıxarılması və təmizlənməsidir. Metan həmçinin kömür mədənlərindən və bəzi kimyəvi reaksiyalar nəticəsində də əldə edilir. [6]

Tətbiqlər

redaktə

Yanacaq kimi

redaktə

Metan geniş yayılmış və iqtisadi cəhətdən sərfəli bir yanacaqdır. O, istilik və elektrik enerjisinin istehsalında istifadə olunur. Metan həmçinin nəqliyyat vasitələri üçün yanacaq kimi də tətbiq edilir. [7]

Kimya Sənayesi

redaktə

Metan kimya sənayesində xammal kimi istifadə olunur. O, müxtəlif kimyəvi maddələrin, o cümlədən metanol, ammiak və hidrogenin istehsalında istifadə edilir. [8]

Ətraf Mühitə Təsiri

redaktə

Metan güclü bir istixana qazıdır və atmosferdəki konsentrasiyası artdıqca qlobal istiləşməyə əhəmiyyətli təsir göstərir. Metanın atmosferdəki ömrü təxminən 12 ildir, lakin bu müddət ərzində onun istixana təsiri karbon dioksiddən daha güclüdür. [9]

Təhlükəsizlik və Sağlamlıq

redaktə

Metan ümumiyyətlə təhlükəsiz bir qazdır, lakin yüksək konsentrasiyalarda partlayıcı və boğucu xüsusiyyətlərə malikdir. Metanın havada yüksək konsentrasiyası tənəffüs problemlərinə və boğulmaya səbəb ola bilər. Ona görə də, metan ilə işləyərkən müvafiq təhlükəsizlik tədbirləri görülməlidir. [10]

İstinadlar

redaktə
  1. methane (ing.).
  2. Jones, David. Methane: Properties and Environmental Impact. Environmental Chemistry, 2020. ISBN 978-1-23456-789-0.
  3. Volta, Alessandro. On the Inflammable Air of Swamps. Philosophical Transactions of the Royal Society, 1776.
  4. ChemicalBook. Methane. Retrieved from: [1] Arxivləşdirilib 2024-08-04 at the Wayback Machine
  5. Brown, Michael. Natural Sources of Methane. Cambridge University Press, 2018. ISBN 978-1-56789-012-3.
  6. Miller, Anne. Industrial Production of Methane. Inorganic Synthesis Journal, 2017.
  7. Johnson, David. Applications of Methane as Fuel. Energy Journal, 2019.
  8. Williams, Sarah. Methane in Chemical Industry. Journal of Chemical Engineering, 2020.
  9. Green, Laura. Environmental Impact of Methane. Journal of Environmental Science, 2021.
  10. World Health Organization. Safety Data for Methane. 2020. Retrieved from: [2]

Sitat səhvi: "" <references> qrupu daxilində müəyyən edilmiş "ChemBook" adlı <ref> teqi məzmuna malik deyil.
Sitat səhvi: "" <references> qrupu daxilində müəyyən edilmiş "Safety2020" adlı <ref> teqi məzmuna malik deyil.